Profilaktyka zespołów bólowych kręgosłupa u personelu medycznego

Celem programu było przekazanie wiedzy na temat schorzeń kręgosłupa, uświadomienie związku między warunkami środowiska pracy a występowaniem dolegliwości bólowych kręgosłupa, kształtowanie umiejętności wykonywania ćwiczeń fizycznych wzmacniających układ mięśniowo-kostny oraz kształtowanie postawy odpowiedzialności za własne zdrowie.

W 2014 roku Polskie Towarzystwo Medycyny Pracy Oddział w Białymstoku otrzymało z budżetu Województwa Podlaskiego dotację na realizację zadania publicznego pod tytułem „Program profilaktyki zespołów bólowych kręgosłupa u personelu pielęgniarskiego” – program pilotażowy.

W związku z powyższym, przystąpiono do realizacji w/w Programu, przy współpracy z Podlaskim Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Pracy w Białymstoku, Zarządem Oddziału Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego w Białymstoku, Okręgową Izbą Pielęgniarek i Położnych w Białymstoku oraz Akademickim Kołem PTP przy Uniwersytecie Medycznym w Białymstoku.

Istotą programu było zwrócenie uwagi kadry zarządzającej w zakładach opieki zdrowotnej na problem występowania dolegliwości i chorób układu ruchu (zespoły bólowe kręgosłupa) u pielęgniarek.

Program zakładał objęcie swoim zasięgiem pielęgniarek z dużych zakładów opieki zdrowotnej, w których potwierdzono badaniami istnienie problemu zespołów bólowych kręgosłupa wśród personelu pielęgniarskiego, z jednoznacznym wyrażeniem przez dyrektorów zgody na aktywne uczestnictwo pracowników w jego realizacji.

Badania przeprowadzono wśród 300 pielęgniarek biorących udział w kształceniu podyplomowym w OIPiP w Białymstoku. Zwrotnie uzyskano 173 ankiety od respondentów pracujących w Zakładach Opieki Zdrowotnej na terenie powiatu białostockiego i miasta Białystok.

Metodą zastosowaną w badaniu był sondaż diagnostyczny z wykorzystaniem: kwestionariusza ankiety własnej konstrukcji; skali wzrokowo-analogowej oceny bólu VAS; skali ODI - wskaźnika sprawności w bólach dolnej części kręgosłupa i skali RMQ – oceny codziennego życia z bólem dolnego odcinka kręgosłupa. Udział w badaniu był dobrowolny, a wyniki wykorzystano w opracowaniu zbiorowym.

W badaniu wzięły udział 173 pielęgniarki, 100% kobiet, w wieku 23- 56 lat. Większość badanych pielęgniarek było w wieku 36-50 lat i pracowało powyżej 16 lat w placówkach ochrony zdrowia.

Na podstawie analizy wyników badań ankietowych i opracowaniu wniosków, określono następujące postulaty:

• konieczne jest bieżące i systematyczne organizowanie kursów i szkoleń w zakresie przeciwdziałania nadmiernej masie ciała wśród populacji pracujących pielęgniarek oraz
• zasad ergonomii pracy w zakresie dźwigania, siedzenia i wykonywania czynności życia codziennego.

W 2015 roku realizację Programu kontynuowało Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie Oddział w Białymstoku, przy współpracy z Podlaskim Wojewódzkim Ośrodkiem Medycyny Pracy w Białymstoku i Okręgową Izbą Pielęgniarek i Położnych w Białymstoku. Na początku  września wysłano pisma informujące o programie do kadry zarządzającej  zakładów opieki zdrowotnej, które w ubiegłym roku zgłosiły się do programu.  

Zainteresowane programem pielęgniarki zaprosiliśmy na spotkanie organizacyjno-informacyjne, które odbyło się 21 września w Zakładzie Zintegrowanej Opieki Medycznej UM w Białymstoku. W trakcie spotkania dr n. med. Joanna Filipowska - kierownik Zakładu Rehabilitacji Białostockiego Centrum Onkologii wygłosiła wykład na temat: Profilaktyka dolegliwości bólowych kręgosłupa u pielęgniarek. Następnie poinformowano o zasadach uczestniczenia w programie, przedstawiono fizjoterapeutów czyli osoby mające prowadzić zajęcia rehabilitacyjne oraz przekazano deklaracje uczestnictwa w programie i arkusze ankiet badawczych.

W programie wzięło udział 65 pielęgniarek zatrudnionych w podmiotach Opieki Zdrowotnej w Białymstoku. Pielęgniarki uczestniczyły w kilku tygodniowych zajęciach rehabilitacyjnych. Po zakończeniu cyklu ćwiczeń, przeprowadzono badania ankietowe, które były przeprowadzone przed rozpoczęciem zajęć i po ich zakończeniu. Wszystkie ankietowane pielęgniarki (100,0%) oceniły zajęcia rehabilitacyjne jako ciekawe, dobrze zorganizowane, odpowiadające oczekiwaniom. Niemal wszystkie pielęgniarki (99,0%) oceniły bardzo dobrze kompetencje prowadzących zajęcia ruchowe i umiejętności przekazywania informacji.

Udział pielęgniarek w zajęciach rehabilitacyjnych zdecydowanie pozytywnie wpłynął na samopoczucie, ogólną poprawę sprawności fizycznej, psychicznej i zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Zajęcia rehabilitacyjne wpłynęły na mobilizację do prowadzenia dalszych, samodzielnych ćwiczeń w warunkach domowych. Po zakończeniu cyklu ćwiczeń, przeprowadzono ankietę ewaluacyjną, która wykazała, że pielęgniarki bardzo chętnie uczestniczyłyby w kontynuacji zajęć i rekomendują innym osobom.